Hat sanatı nedir?
Hat sanatı, Osmanlıdan günümüze kadar gelen; Arap harfleri çerçevesinde oluşmuş, yazı ve çizgilerle icra edilen bir güzel yazı yazma sanatıdır. Hat sanatı ile uğraşan kişi, hattat unvanıyla anılır. Bu sanatı icra eden ustalar, eserlerinde güzellikleri, duyguları, düşünceleri kalem ve kâğıt ile bir araya getirerek resmederler. Ve böylece ortaya benzersiz sanat eserleri çıkar.
Hat sanatı tarihçesi
Hat sanatı nedir sorusunu yanıtladıktan sonra asıl konumuz olan hat sanatının tarihine gelelim. Hat sanatının ortaya çıkışı 6. yy ile 10. yy arasına tekabül etmektedir. Hat sanatı, ilk olarak Araplar tarafından kullanılan Arap yazısıyla anılmış, hicretten birkaç yüzyıl sonra da İslam ümmetinin ortak değeri haline gelmiş ve İslam hattı vasfını kazanmıştır.
Abbasiler döneminde, Bağdatlı vezir ve hattat İbn Mukle, emekleri ve kattığı yenilikler ile yazının ana hatlarını belirleyici bir sistem geliştirmiş ve hat sanatının gelişmesinde önemli rol üstlenmiştir. Abbasilerin 1258 yılında tarih sahnesinden silinmesinin ardından yazıda üstünlük nihayet Türk ve İranlı hattatların eline geçmiştir. İranlı hattatlar, aklam-ı sitteyi (hat sanatındaki temel altı çeşit yazı stili) hat sanatının gelişmesinde büyük katkıları olan Abbasi Halifesi Yakut'un üslubuna bağlı kalarak yazmışlar; Osmanlı Türkleri ise hat sanatında erişilmesi zor bir ekol kurmuşlardır. 16. yüzyılda Anadolu'da Türk hat sanatının öncüsü olarak kabul gören Şeyh Hamdullah, Osmanlı'da hat sanatına benzersiz bir güzellik ve olgunluk getirmiştir. Şey Hamdullah'tan sonra yetişenler, onun gibi yazma çabası içinde oldukları için hattatların başarısı ''Şeyh gibi yazdı'' sözüyle anılmıştır. Bu durum, 150 yılı aşkın süre de devam etmiştir.
17. yüzyılın ikinci yarısında, Şeyh Hamdullah'ın üslubunu elemeye tabi tutan Hafız Osman, kendine has bir hat üslubu ortaya koymuştur. Hafız Osman'ın Osmanlı'da hat sanatına açtığı çığır sürerken bundan bir asır sonra İsmail Zühdü ve kardeşi Mustafa Rakım onun yazılarından ilham alarak kendi tarzlarını ortaya koymuşlardır. Mustafa Rakım'dan sonra gelen üstad Sami Efendi, onun yoluna yeni bir yön vermiştir. Bu isimler, yüzyıllar boyunca en güzel Osmanlı hat sanatı örneklerini vermiş; Osmanlı'da hat sanatının gelişmesine büyük katkılar sağlamışlardır.
İstanbul, Türkler tarafından fethedildikten sonra, hat sanatının merkezi haline gelmiştir. İslam dünyası bu gerçeği kabul etmiş ve şu sözlerle ortaya koymuştur:
“Kur’an-ı Kerim Hicaz’da nazil oldu, Mısır’da okundu, İstanbul’da yazıldı.”
İsmi en bilinen ve hat sanatına katkılar sağlamış önemli hattatlardan bazıları Şeyh Hamdullah, Ahmed Karahisari, Hafız Osman, Mustafa Rakım, Mahmut Celaleddin Efendi, Yesarizade Mustafa İzzet Efendi olarak sıralanabilir.
Bu yazımızda hat sanatının tarihi başlığı altında; hat sanatı nedir, hat sanatı tarihçesi, Osmanlı'da hat sanatı, Anadolu'da Türk hat sanatının öncüsü, Osmanlı hat sanatı örnekleri gibi hat sanatı hakkında merak edilenlere yer verdik.
